Với những người lần đầu bén duyên với thiền môn, hành thiền hay bị hiểu lầm là một cấp độ yên bình đặc biệt, hay một sự an ổn nội tâm mà chúng ta phải cố công giành lấy. Song, khi bước vào lộ trình Ngài Mahāsi cho người mới, người học sẽ khám phá ra một hệ tư tưởng khác hẳn: thiền không mục đích biến ta thành một ai đó khác, mà là để thấu thị bản thân một cách minh bạch trong từng sát-na.
Từ các phần chia sẻ trong Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn đề cao một lý thuyết đơn giản nhưng cực kỳ thâm sâu: phải nhận diện rõ rệt các trạng thái của thân và tâm, trong đúng hình hài nguyên sơ của chúng. Chẳng cần phải tưởng tượng hay suy luận viển vông, cũng không cần cố công xây dựng những trải nghiệm khác thường. Mọi thứ chỉ xoay quanh sự “tỉnh thức” — một sự liễu tri thông suốt, thực tế và không kèm thái độ đánh giá.
Ở bước khởi đầu, phương pháp của Ngài Mahāsi là lựa chọn tối ưu nhờ cấu trúc logic, minh bạch và tính thực tiễn cao. Hành giả sẽ được chỉ dẫn tập trung vào một đề mục quen thuộc: đó là sự phồng và xẹp của bụng khi hơi thở ra vào. Khi bụng phồng lên thì biết là “phồng”, khi bụng thu lại thì biết là “xẹp”. Sự thực hành cốt yếu ở điểm này. Khi tâm bắt đầu xao lãng, chỉ cần nhận diện là “suy nghĩ”; nếu xuất hiện âm thanh, hãy ghi nhận trạng thái “nghe”. Tránh việc tự ti hay nảy sinh cảm xúc bực bội, sau đó nhẹ nhàng tái thiết lập sự chú ý vào đề mục chính.
Trong khuôn khổ Ngài Mahasi bài giảng, Ngài hằng nhắc nhở: chính sự nhận thức trực tiếp này, nếu được tiếp nối một cách chuẩn mực và không gián đoạn, sẽ click here dần hiển lộ bản chất vô thường, khổ và vô ngã của vạn pháp. Người mới học không cần ép mình phải thấu triệt học thuật ngay từ những ngày đầu. Nếu áp dụng đúng kỹ thuật, trí năng sẽ tự khai mở theo tiến trình tự nhiên.
Một yếu tố cốt tử trong phương pháp Ngài Mahāsi cho người mới là tâm thế tu tập. Ngài không ủng hộ việc gắng sức thái quá, cũng chẳng chấp nhận sự lơ là, buông trôi. Cốt lõi là ở sự nỗ lực trung hòa, chánh niệm đúng mức và thái độ nhẫn nại trường kỳ. Hành thiền không giống như một cuộc đua giành giải thưởng, mà chính là nẻo quay về để nhìn sâu vào từng nhịp đập của thân và tâm.
Không chỉ thực hành khi tọa thiền, Ngài Mahāsi còn đề cao việc mang tỉnh thức vào mọi hành vi sinh hoạt: đi, đứng, nằm và ngồi. Lúc vận động bước đi, hãy biết là đi; khi dừng lại, hãy rõ biết là đứng. Chính vì vậy, thiền không còn bị bó hẹp trong các buổi tập riêng lẻ, mà thẩm thấu và trở thành bản chất của đời sống mỗi ngày.
Với những người mới tập, con đường theo Ngài Mahāsi cho người mới là một đạo lộ trung thực và chắc chắn. Không yêu cầu sự sùng bái mê muội, cũng không đòi hỏi những hiện tượng thần kỳ. Điều kiện chỉ là sự thành thật để theo dõi, lòng kiên tâm để đi tiếp, cùng một thái độ khiêm nhu để liễu tri những gì đang vận hành nơi chính mình. Chính từ đó, tuệ giác sẽ dần hình thành và phát triển một cách tự nhiên.